معرفی کتاب

دوران حیات امام کاظم علیه السلام یکی از پرشورترین و جذاب‌ترین دوره‌های تاریخ اسلام و تشیع محسوب می‌شود. این دوران به مناسبت تقارن با چهار خلیفه عباسی، منصور دوانیقی، مهدی، هادی و هارون عباسی، ویژگی‌های خاصی داشت.

امام کاظم (ع) دوازده سال از آغاز امامت خود را در زمان منصور به سر بردند و پس از آن مهدی (158 ـ 169ق) فرزند منصور روی کار آمد. مهدی نخستین خلیفه‌ای بود که امام کاظم را حبس کرد. 

بنی عباس حتی به مسائل اعتقادی هم دید سیاسی داشتند. ابن اثیر نقل کرده که: قاسم بن مجاشع تمیمی هنگام وفات خود، به مهدی عباسی وصیت کرد و پس از شهادتین، شهادت به وصایت و امامت علی بن ابی طالب (ع) داد. وقتی وصیت نامه او را به مهدی عباسی دادند، و وی آن را دید، وصیت نامه را به سویی پرت کرد و به آن بی اعتنایی کرد.

در دوران موسی الهادی، به علت فشارهای دستگاه خلافت، قیام‌های علویان ادامه یافت. وی امتیازات کمی که از قبل در اختیار علویان بود را محدودتر کرد و به سرکوبی آنها پرداخت. مقرری شیعیان و علویان را قطع کرد. نقل یعقوبی مربوط به این دوره است: أن موسى ألح في طلب الطالبيين و أخافهم خوفا شديدا و قطع ما كان المهدي يجريه لهم من الأرزاق و الأعطيه و كتب إلى الآفاق في طلبهم و حملهم‏.  از اقدامات وی در این راه، ماجرای شهید فخ در سال 169 ق بود که حسین بن علی بن حسن مثلث معروف به شهید فخ با بسیاری از طالبیان را به شهادت رساند. حاکمی که وی بر مدینه گمارده بود عبدالعزیز بن عبدالله یا عمر بن عزیز از نسل خلیفه دوم بود و وی بر علویان بسیار سخت می‌گرفت که باعث اعتراض بنی هاشم و سپس قیام شهد فخ شد. این نیز به سبب عناد هادی نسبت به علویان و شیعیان بود.

وی به این بسنده نکرد بلکه به امام کاظم سوء ظن داشت که حسین بن علی به امر ایشان قیام کرده، و قصد قتل امام کاظم را داشت که نتوانست قصد خود را عملی کند.

پس از آن که هارون (170 ـ 193) روی کار آمد، فشار بر شیعیان، علویان و به خصوص امام کاظم و اصحابشان افزایش یافت. هارون از کودکی شیعیان را دشمن خود می‌دانست.  وی به قدری با علویان دشمنی داشت که شاعران جیره خوار هجو آل علی (ع) می‌گفتند و از او صله می‌گرفتند. هارون ابتدا به مدارا رفتار کرد این زمانی بود که علی بن یقطین در دستگاه او مقام داشت.  اما کمی بعد، همان گونه که خود گفته بود: قال: حتّام أصبر على آل بني أبي طالب! و اللّه لأقتلنّهم و لأقتلنّ شيعتهم و لأفعلنّ و لأفعلن‏.

از آل ابوطالب، موضع امام کاظم در برابر هارون مشخص بود، یک موضع روشن و قاطع که نمونه آن را در ماجرای صفوان جمال می‌توان دید.  قبل از آن هم در زمان هادی، حمایت امام از شهید فخ آشکار بود. باز وقتی هارون در سال 179ق به مدینه آمد و می‌خواست نزدیکی نسب خود به رسول خدا (ص) را به رخ مردم بکشد، داخل شد و به رسول خدا سلام داد. امام موسی بن جعفر (ع) بعد از هارون و چند نفر دیگر از بنی هاشم، وارد شد و بر رسول خدا (ص) با عنوان:‌ السلام علیک یا ابه، سلام کرد.   هارون در این سفر نزد قبر پیامبر ایستاد و خطاب به ایشان گفت چون می‌ترسم فرزندت موسی باعث اختلاف در امت شود، مجبورم او را نزد خود نگه دارم. در همین سفر دستور حبس امام کاظم را داد و ایشان را ابتدا به بصره و سپس به بغداد بردند.

جایگاه امام نزد مردم به گونه‌ای بود که محمد بن اسماعیل وقتی نزد هارون رفت و از حضرت موسی بن جعفر سعایت کرد، این چنین گفت: وقَالَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّ فِي الأَرْضِ خَلِيفَتَيْنِ حَتَّى رَأَيْتُ عَمِّي مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ يُسَلَّمُ عَلَيْه بِالْخِلَافَةِ.  باز نقل کرده‌اند که وقتی هارون به مکه آمد، محمد بن اسماعیل نزد وی رفت و گفت: آیا نمی‌دانی که دو خلیفه وجود دارد که برای هر دو هم خراج می‌آورند؟ هارون گفت: وای بر تو، غیر از من دیگر چه کسی هست؟ گفت:‌ موسی بن جعفر.  در گفتگویی هم که بین امام کاظم و هارون درباره فدک انجام شد، هارون به طور دقیق این موضوع را شنید.

«امام هفتم به قدری در نظر مردم والامقام بوده است که ایشان را شایسته مقام خلافت و امامت ظاهری نیز می‌دانسته‌اند».  ابن عماد درباره ایشان چنین آورده است: قال أبو حاتم: ثقة إمام من أئمة المسلمين.

این موارد باعث دشمنی شدید هارون با چهره شاخص آل ابوطالب، یعنی امام کاظم (ع) شد که بالاخره به شهادت ایشان پس از سال‌ها حبس در 25 رجب سال 183 ق انجامید.

اکنون و در آستانه شهادت ایشان چهار عنوان کتاب جدید در بیان شخصیت و زندگی ایشان معرفی می‌شود.

الصبح اذا اسفر

کتاب فوق در سه جلد، در سیره، شخصیت، احادیث و آثار وارده از امام موسی بن جعفر می‌باشد.

با این که کتاب در سه جلد و روی هم رفته بالغ بر 1800 صفحه نوشته شده، ولی اثری تحلیلی ـ تحقیقی نیست، بلکه هر آنچه در باره امام کاظم وجود داشته که بیشتر احادیث و روایت‌هاست، همه را دسته بندی کرده و برای هر دسته‌ای تیتری انتخاب کرده بدون هیچ توضیحی و همه را دنبال هم آورده است.

وی برای کتاب خود 4 سفر زیر را در نظر گرفته و این سه جلد را بر اساس آن تنظیم کرده است:

السفر الاول: سفر السیرة المبارکة در 14 فصل

السفر الثانی: سفر الحقیقة

السفر الثالث: سفر الطریقة (الاخلاق)

السفر الرابع: سفر الشریعة

سیرة الامام موسی الکاظم

کتاب حاضر بر خلاف کتاب قبلی، اثری تحلیلی و تحقیقی است و مؤلف سعی کرده اثر در خور و شایسته‌ای را پدید آورد.

کتاب حاضر از 5 باب زیر تشکیل شده است:

الباب الاول: شخصیة الامام موسی الکاظم (ع)

الباب الثانی: السیرة الروحیة و الأخلاقیة للامام الکاظم (ع)

الباب الثالث: السیرة العلمیة و الفکریة للامام الکاظم (ع)

الباب الرابع: السیرة السیاسیة للامام الکاظم (ع)

الباب الخامس: الامام الکاظم (ع) شهادة و خلود

الامام موسی بن جعفر الکاظم (ع) مصدر عطاء خالد للانسانیة

وقائع المؤتمر السنوی الثالث الدولی

عتبه مقدسه کاظمیة، تا کنون 4 همایش بین المللی در زمینه شخصیت کاظمین علیهما السلام برگزار کرده است. مجموعه مقالات سومین همایش آن که دو سال پیش برگزار شده، به تازگی منتشر شد. این مجموعه مقاله در سه جلد حاوی 106 مقاله در زمینه‌های مختلف مربوط به امام کاظم می‌شود.

سیره و زمانه امام موسی کاظم(ع)

این کتاب پیشتر نیز معرفی شده بود ولی به مناسبت شهادت، باز معرفی کوتاهی می‌شود.

مصاحبه با استاد یوسفی غروی

امام کاظم، فصل چهاردهم کتاب انسان 250 ساله/ آیت الله سید علی خامنه‌ای

اسلام و عقلانیت در کلام امام کاظم(ع)/ آیت الله مکارم شیرازی

امام کاظم(ع) از ولادت تا شهادت/ حمیدرضا مطهری

بانو حمیده مصفا مادر امام کاظم(ع)/ ناهید طیبی

فرزندان امام کاظم(ع)/ احمد خامه یار

 بررسی تاریخی و آماری فرزندان امام کاظم(ع) / مرضیه سادات هاشمی

ازدواج دختران امام کاظم(ع)/ مصطفی صادقی کاشانی

وضعیت اهل بیت در زمان امام کاظم(ع)/ رمضان محمدی

گونه شناسی روایات سیره اجتماعی سیاسی امام کاظم(ع)/ سیف الله صرامی

سبک زندگی و سیره اخلاقی امام کاظم(ع)/ محمد رضاجباری

سیره فرهنگی امام کاظم(ع)/ سید محمد حسینی

تحلیلی از سیره اقتصادی امام کاظم(ع)/ محمد سعید نجاتی

جایگاه تغذیه در زندگانی امام کاظم(ع)/ سیده شریفه نبوی

اندیشه سیاسی امام کاظم(ع)/ عبد الرضا عرب ابوزید آبادی

امام کاظم(ع) و حاکمیت وقت/ شکرالله آقا نژاد

استراتژی امام کاظم(ع) و هژمونی حاکمان عباسی/ مسعود پور فرد

راهبرد و مواضع سیاسی امام کاظم(ع) در مقابل خلفای عباسی/ علی بیات سید حسن قاضوی

امام کاظم(ع) و مدیریت تعارض/ محسن الویری

جلد دوم

دگرگونی های فکری و فرهنگی عصر امام کاظم(ع)/ اصغر منتظر القائم

آسیب شناسی چالش های آغاز امامت امام کاظم(ع)/ علی رضا بهرامی

امام کاظم(ع) و فرقه های انحرافی/ دکتر عباس سرافرازی

جریان غلو در دوره امام کاظم(ع) با تکیه بر عقاید غالیانه محمد بن بشیر/ یدالله حاجی زاده

انشعابات شیعی در عصر امام کاظم(ع) (زمینه های سیاسی – فکری و مصادیق فرقه ای)/ علی آقا نوری؛ قاسم بیات اصغری

بستر شناسی فرقه واقفیه در فرهنگ شیعی/ سید عبدالکریم حسن پور

نقش امام کاظم(ع) در تثبیت جانشینی امام رضا(ع)/ سید منذر حکیم

منابع فرهنگ ساز در بررسی زندگانی امام کاظم(ع) بررسی تاثیر روایات تاریخ بغداد در باره امام کاظم(ع) در منابع بعدی/  خدیجه کیهانی

روش تفسیری امام کاظم(ع)/ سیده فاطمه علوی نژاد

بررسی روایت پرداخت وجوهات بزرگان نیشابور به امام کاظم(ع)/ مرضیه شریفی

بانوان راوی امام کاظم(ع)/ منیره شریعت جو

بررسی زندگی امام کاظم(ع) در متون کهن فارسی ( تاقبل از دوران صفویه)/ فاطمه سادات زکی

سیمای امام کاظم(ع) در منابع صوفیه (از آغاز تا قرن نهم)/ زهره مقدسی

تصویر امام کاظم(ع) در متون زهد و ارتباط مشایخ صوفیه با ایشان/ محمد سوری

شخصیت امام کاظم(ع) در آثار خاور شناسان/ سید قاسم رزاقی موسوی

مناسبات امام کاظم(ع) با ایرانیان ( با تکیه بر برمکیان)/ سید محمود سامانی

محدودیت ها و زندان های حضرت موسی بن جعفر(ع)/ علی اکبر ذاکری

امام کاظم(ع) و سازمان وکالت/ محمد رضا جباری

کرامات امام کاظم(ع)/ فاطمه کرمی

تاریخچه حرم کاظمین(ع)/ حسین ایزدی

کتابشناسی امام کاظم(ع)/ اباذر نصر اصفهانی