معرفی کتاب

در دوره پهلوی اول برای هویت سازی در جامعه، با اتکا به دو شاخصه ناسیونالیسم باستانگرا و تجدد غربی انجمن‌ها و مؤسسه‌های فرهنگی ـ اجتماعی متعددی تأسیس شد. این انجمن‌ها در دو حیطه داخلی و خارجی فعال بودند. آنها بیشتر در تقابل با کانون‌های سنتی بوده و به نوعی آموزه‌های مدرن را ترویج می‌کردند. کتاب حاضر روایتی مستند از اهداف و فعالیت‌های برخی از این انجمن‌ها و مؤسسه‌ها دارد.

انجمن‌های مذکور به نهادینه ساختن ایدئولوژی سلطنت پهلوی اول یاری رساندند. این ایدئولوژی که از دو شاخصه ناسیونالیسم باستان‌گرا و تجدد غربی برساخته شده بود در مرام،‌ اهداف و فعالیت‌های این انجمن‌ها و مؤسسه‌ها نمودی چشمگیر داشت. این انجمن‌ها در دو حیطه داخلی و خارجی فعالیت می‌کردند و چه بسا تعدادی از آنها در خارج از کشور شکل گرفته بودند. در شاخه ناسیونالیسم، انجمن‌های خارج از کشور برای زنده نگه داشتن نام و یاد ایران و ایجاد همبستگی میان ایرانیان مهاجر تشکیل شده بود.

اما این انجمن‌ها در داخل کشور بیشتر در تقابل با کانون‌های سنتی بوده و به نوعی آموزه‌های مدرن را ترویج می‌کردند. شاخصه این انجمن‌ها توجه افراطی به ناسیونالیسم ایرانی و زبان فارسی بود. به گونه‌ای که حتی اجرای نمایشنامه به لهجه آذری را برنمی‌تافتند.

در این میان واژه‌هایی مانند ملت به معنای ایرانیت رواج یافت و کم کم دولت نیز به سمت تمرکز گرایی فرهنگی رفت. مؤسساتی دینی دولتی مانند مؤسسه وعظ و خطابه در راستای همین سیاست بود. سازمان پرورش افکار نیز چنین بود. این سازمان وظیفه عمومی کردن ایدئولوژی سلطنت پهلوی اول را برعهده داشت.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

پیشگفتار

مقدمه

مدخل

راهنمای اسناد

اسناد

تصویر اسناد

نمایه