معرفی کتاب

پژوهش در تاریخ تعلیم و تربیت نوین کشورمان، جالب و بازگو کننده ورود ما به دنیای جدید است. فراز و فرودهای آن، سرسختی در برابر آن، مشکلات متعدد آن و کسانی که در این راه آگاهانه قدم نهادند و مرارت‌های آن را تحمل کردند، از جمله مواردی است که برای امروز ما بسیار آموزنده است. کتاب حاضر، سرآغاز شروع مدارس دخترانه را در مقطع تاریخی 1280 ـ 1317 ق پیگیری کرده است. این مقطع از سال‌های مهم تاریخ معاصر می‌باشد. به خصوص که در حدود نصف از آن، مربوط به دوره رضاشاه و اعمال متجددانه و ضد دینی وی می‌باشد.

گویا اولین مدرسه دخترانه را مهرتاج رخشان دختر امام الحکما در سال 1280 ش در تهران تأسیس کرده است. پس از او توبا (طوبی) رشدیه در سال 1282 ش مدرسه‌ای دخترانه با نام پرورش تأسیس کرد که فقط 4 روز دوام آورد و به دستور مقامات دولتی تابلوی آن پایین کشیده شد و مدرسه به کما رفت. ایجاد این مدارس کار آسانی نبود و با مشکلات زیادی رو به رو بود به گونه‌ای که تا سال 1290 ش فقط 36 مدرسه دخترانه در سراسر ایران تأسیس شد. همچنین تحصیل در این مدارس با آفات زیادی رو برو بود به گونه‌ای که در سال 1290 فقط 9 دختر در سراسر ایران تحصیلات خود را به کلاس ششم ابتدایی رسانده بودند که از این تعداد هم تنها 3 نفر موفق به اخذ گواهی‌نامه ششم می‌شوند.

در سال 1307 نیز 40 دانش‌آموز از این مدارس موفق به اخذ مدرک ششم ابتدایی می‌شوند. البته می‌دانیم اکثر کسانی که در این مدارس تحصیل می‌کردند فرزندان صاحب‌منصبان، روشنفکران و طبقات فرهیخته بودند. اقشار سنتی جامعه از رفتن به این مدارس کراهت داشتند و حتی فرزندان خود را از رفتن به این مدارس برحذر می‌داشتند. البته باید پذیرفت که در سلطه مطلقه رضاخانی، تجدد زوری هم به میدان آمد و کشف حجاب و ... باعث تنفر اقشار متدین و سنتی از مظاهر تجدد مانند همین مدارس می‌شد.

به هر حال، کتاب فوق برای آگاهی از سیر تعلیم و تربیت نوین و به خصوص آشنایی با پیدایش مدارس دخترانه مفید است. با این وجود، جای پژوهشی علمی و جدید با توجه بر اسناد و متون در این راه وجود دارد.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

سخنی کوتاه با دختران

درآمد

نگاه زنان به زندگی زنان

از مکتب‌خانه تا ایجاد مدرسه به شیوه امروزی

نقش مدارس بیگانگان در ایران

اصفهان و نقش مدارس بیگانگان

مدارس ایرانیان غیرمسلمان

جنبش مدرسه سازی و زنان فرهنگ دوست

مشروطه، زنان، آزادی، مدرسه

از تأسیس مدرسه دوشیزگان به بعد

وزارت معارف

نگاهی به تهران به استناد سرشماری سال 1301 شمسی

هترستان و دبیرستان و ...

اعتمادالدوله وزیر معارف

تدریس کتب رسمی در مدارس ابتدایی

نهضت نسوان شرق

شورای عالی معارف ـ شورای عالی فرهنگ

ماجرای کشف حجاب

تحصیل دختران در مدارس عالی

آموزشگاه پرستاری

دانشسرای مقدماتی دختران

برنامه تحصیلات متوسطه دختران

پیشینه مدارس دختران در شهرهای ایران

حوزه‌های معارف

بنادر جنوب

زنان نامور ایران

آشنایی با تصاویر پیوست

پیوست

منابع و مآخذ