معرفی کتاب

کتاب حاضر مشتمل بر دو متن تاریخی است:

1. روزنامه سفر سلطان مراد چهارم به ایروان و تبریز، به قلم یکی از کاتبان گمنام دیوان عثمانی. این اثر حاوی گزارش دقیق، روز به روز و منزل به منزل سفر نُه ماه و نیم سلطان مراد چهارم (سلطنت: 1049-1032) در اردوکشی به مرزهای ایرانِ زمانِ شاه صفی (سلطنت: 1052-1038 ) است. این سفر نظامی به فرماندهی شخص سلطان مراد چهارم، در اوایل بهار و در روز سه شنبه اوّل ماه شوال 1044 از استانبول آغاز شد و سرانجام با بازگشت اردوی عثمانی به استانبول (سه شنبه 15 رجب 1045) پایان پذیرفت. کاتب گمنام همراه اردو در تمام طول سفر همراه سلطان بوده و لذا شاهد و ناظر تمامی حوادث و رویدادهای این سفر پرفراز و نشیبِ نُه ماه و نیمه بوده است. وی با قلمی ساده و روان، و با زبانی روشن و گویا، تمام جزئیات سفر را روز به روز با ذکر روز و ماه، به صورت دقیق ثبت و ضبط کرده است. نویسنده در کار خود، انصافاً مهارت و توانایی زیادی نشان داده است. به جرأت می توان گفت که در این سفر طولانی، چیزی از نگاه تیزبین او دور نمانده است.

2. منزل نامه سلطان مراد چهارم به بغداد، به قلم یکی دیگر از کاتبان گمنام دیوان عثمانی. این اثر نیز حاوی گزارش دقیق، روز به روز و منزل به منزل سفر یک سال و پانزده روزة سلطان مراد چهارم در اردوکشی به مرزهای غربی ایرانِ زمانِ شاه صفی است. هدف اصلی این سفر نظامی، اشغال بغداد و بیرون راندن صفویان از قلمرو عراق عرب بود. این سفر نظامی نیز به فرماندهی شخص سلطان مراد چهارم، در اوایل بهار، و در روز شنبه 23 ذیحجه 1047 از استانبول آغاز شد. اردوی عثمانی بعد از رسیدن به اهداف مذکور، در غروب روز جمعه 8 صفر 1049 بعد از یک سال و پانزده روز وارد استانبول گردید.
متنِ منزل نامه بغداد از جهاتی شبیه و از جهاتی متفاوت با روزنامة سفر سلطان مراد به ایروان و تبریز است. شباهت مهم این دو اثر در آن است که هر دو به صورت روز به روز و منزل به منزل از آغاز حرکت اردو از استانبول تا بازگشت مجدد به آن شهر، به نگارش درآمده اند. و تفاوت آن دو در این است که متن منزل نامه مختصرتر و کوتاه تر است.