معرفی کتاب

ابن ابی طی در سال 575 به دنیا آمد و در سال 630 درگذشت.
امسال اولین کتابی که در نمایشگاه کتاب به لطف آقای جمال ناصیف به دست آوردم همین کتاب بود. واقعا حوشحال شدم. زیرا سالها قبل کتاب الحاوی ابن ابی طی را بازسازی کرده و در دو شماره مجله تراثنا (65 - 66) چاپ کردم. اکنون شاهد یک کتاب هفتصد صفحه ای بودم که به کار بررسی آثار ابن ابی طی پرداخته بود.
اولین لحظه از این که نه روی جلد و نه در مقده و توضیحات سال وفات ابن ابی طی را نیافتم متاثر شدم. این نوعی بی توجهی است. مؤلف که همچو کتابی را در باره ابن ابی طی می نویسد حتی اگر نه روی جلد لااقل صفحه عنوان یا مقدمه یا ضمن شرح حال یک جایی تاریخ درگذشت را بنویسد.
با این حال به کتاب پرداختم و احساس کردم زحمت زیادی کشیده گرچه بیشتر جمع آوری است تا یک تحقیق مرتب و منظم.
فصل پایانی کتاب در همان موضوعی بود که من نوشتم بودم. یعنی شرح حال رجال شیعی برجای مانده از کتاب الحاوی که البته مؤلف این کتاب یعنی خانم دکتر شیرین، اصلا راجع به آن کتاب هیچ بحث منظمی نکرده است. تعداد شرح حال هایی که در آن مقاله آوردم 80 مورد است. تعدادی که این مؤلف آورده 56 مورد است که نشان می دهد تتبع او ناقص است.
با این حال مهم بخش های دیگر کتاب است که وی بر اساس قطعات برجای مانده از ابن ابی طی رخدادهای مهم تاریخی مربوط به عصر ممالیک به ویژه در شام و حلب را آورده است.
آگاهیم که ابن ابی طی نویسنده پرکار بوده و زمانی که یاقوت حموی به حلب رفته است، از او بدگویی کرده او را متهم به دزدی از منابع دیگران می کند. دکتر شیرین این اتهام را ناروا دانسته و به اختلاف مذهبی میان آنها مربوط می داند. یاقوت متهم به تعصب مذهبی به نفع عثمانی ها و فردی ناصبی بود و ابن ابی طی یک امامی مذهب. بنابرین طبیعی است که یک ناصبی چنین قضاوتی در باره ابن ابی طی داشته باشد.
بدون شک باید ابن ابی طی را یکی از برجسته ترین مورخان این دوره بدانیم و این اثر حاضر می تواند عمق تأثیر ابن ابی طی را در کتابهای تواریخ شامی نشان دهد. در باره وی گفتنی زیاد است که از حوصله این نوشته خارج است. عمده کتاب فصل سوم تا نهم کتاب است که به ترتیب تاریخ، قطعات برجای مانده از ابن ابی طی را پشت سر هم آورده و در عین حال یک دوره تاریخ مقطع مزبور را بررسی کرده است. در لابلای کتاب، اطلاعات فراوانی هم از ابن ابی طی به نقل از پدرش که نجار بوده آورده که جالب است. مطالب مربوط به شیعه و نزاعش با دیگران هم به تفصیل و البته پراکنده در این کتاب آمده است. به نظرم باید کار مجددی کرد هرچند این اثر گام با ارزشی است.