معرفی کتاب

چشممان به کتاب شیرین و پرمطلب شاهدخت والاتبار شهربانو روشن شد. اثری است پژوهشی در موضوعی مورد علاقه جامعه تشیع که مؤلف نیز حس شیعیانه را با پژوهش تاریخی در آن جمع کرده است. پرسش اصلی این است که آیا نقلهای مربوط به این که مادر امام سجاد علیه السلام شهربانو دختر یزدگرد بوده درست است یا خیر؟ این بحث سابقه زیادی دارد و شاید به جز آنچه تواریخ نقل کرده اند، اولین بار ابن عنبه آن را از زاویه بحث های زیدی – امامی ملاحظه کرده است. این که به هر حال شیعیان، نسل امامان خویش را دو طرفه می دانند. از یک سو به پیامبر (ص) و از سوی دیگر به ساسانیان باز می گردد.
روش استاد مهدوی نقادی تاریخی است و گرچه گاه بحث ها پیچ بلکه گره خورده و تو در تو شده است، اما اصل ادعا گم نشده و با استناد به مصادر مهم تاریخی قدیم اعم از منابع تاریخی، نسب شناسی و کتب ادبی و غیره مورد بررسی قرار گرفته است. به یاد داریم که استاد سید جعفر شهیدی نیز بحث مبسوطی را در کتابی که در باره زندگی امام سجاد علیه السلام نوشت در این باره مطرح کرد و البته نظر ایشان منفی بود. نمی دانم استاد با توجه یا بی توجه کاری به آن نقد نداشته اند گرچه در برخی از نقدها نسبت به این که دختر یا دختران یزدگرد زمان عمر به ایران آمده باشند، اشتراک رأی با آقای شهیدی دارند. آقای مطهری هم پیش از آن از زاویه منفی نیم نگاهی به این ماجرا در کتاب خدمات متقابل داشتند، بیشتر و هر دوی آنان با این هدف که تشیع رنگ ایرانی به خودش نگیرد.
اما نوشته استاد مهدوی به دلیل تتبع گسترده و استدلالها و روش بحث جالب توجه است. ایشان نقلهای 47 منبع را در این باره آورده است که عمده بلکه قریب به اتفاق آنان همان مطلب مورد نظر را که پذیرفتن خبر مربوط به شهربانو و این که مادر امام سجاد (ع) دختر شهربانو آورده اند. البته با این تفاوت که آقای مهدوی روایاتی را که خبر مزبور را به صورتی داستانی از زمان عمر می داند رد کرده و روایت امام رضا علیه السلام در این باره را که در عیون اخبار الرضا علیه السلام آمده پذیرفته است. در این خبر داستان مزبور مربوط به زمان عثمان است که به نظر ایشان به لحاظ تاریخی درست است. دو دختر با نام شهربانو و مروارید در حوالی سالهای 33 – 35 به ایران آمده یکی همسر محمد بن ابی بکر شده که قاسم از آن به دنیا آمده و دیگری همسر امام حسین (ع) که حضرت سجاد (ع) از وی متولد شده است.
به هر حال این کار البته برای علاقه مندان به تاریخ بیش از دیگران سودمند است و می تواند روش یک مورخ – محقق ایرانی شیعه را با حفظ دیدگاه های مذهبی در باره یک خبر تاریخی آشکار سازد.