معرفی کتاب

آقای خسروشاهی گام دیگری هم برای شناساندن سید جمال برداشت و این بار اسناد موجود در وزارت خارجه را که طی سالها گردآوری و بازخوانی کرده بود منتشر کرد. ایشان از علاقه مندان به سید جمال است و در زبان فارسی و اخیرا عربی، کارهای فراوانی در باره وی به چاپ رسانده و آثار وی را نیز تصحیح و منتشر کرده است.
مقدمه کتاب شرحی است در باره این اسناد و این که بخشی از اینها در اختیار ابراهیم صفائی بوده و به خصوص یک پاکت حاوی حدود شصت سند خالی است که انگشت اتهام متوجه صفائی شده است. خود صفائی در این زمینه و زمینه های مشابه، شجاع الدین شفا را متهم کرده است.
تعدادی از اسناد چاپ شده در این کتاب مربوط به سال 1313 و 1314 قمری و نامه هایی است که به نوعی مربوط به جریان اقامت سید جمال در عثمانی و دست داشتن وی در قتل ناصرالدین شاه است.
چندین سند مختلف در ابتدای این مجموعه در باره اسدآبادی بودن سید جمال یعنی ایرانی بودن او هست. یکی از آنها یک استشهاد محلی گسترده است که نشان می دهد اقوام و خویشان وی در اسدآباد بوده و خانه پدری او نیز در آنجا مشخص بوده و خواهرش نیز همچنان زنده بوده است. این اسناد برای ثابت کردن این که او ایرانی بوده جالب توجه است.
در میان این اسناد چندین تک نگاری به عنوان زندگی نامه برای سید جمال هست که تازه است. یکی از آنها از یعقوب نجف زاده است که البته برخی متأخر است اما به هر حال حاوی نکات بکری است.
زندگینامه ای که مستر براون برای سید جمال نوشته بوده برای خیلی ها تازگی داشته و در عین اختصار جامع بوده است و عینا در برخی از این گزارشها درج شده است.
مقامات ایران پس از قتل ناصرالدین شاه در پی انتقال او از عثمانی به ایران بودند که در این زمینه نامه های چندی در اسناد آمده است. این تلاشها که در عین حال گسترده است مثمر ثمر واقع نشده و مقامات ترک حاضر به انجام آن نشده اند. جالب این جاست که عثمانی ها در این باره به غیر ایرانی بودن او تمسک می کردند و اسنادی که ایران به عنوان استشهاد نامه برای اثبات ایرانی بودن او دست و پا می کرد برای جواب دادن به مقامات عثمانی بود.
متأسفانه به رغم آن که اسناد در چند فصل دسته بندی شده اما این دسته بندی چندان منطقی نیست و درهم آمیختگی دارد. همان طور که گفته شد بیشتر آنها مربوط به مکاتبات ایران و عثمانی یا گزارشات سفارت ایران در استانبول و مصر برای بازگرداندن سید جمال است.
در میان این اسناد اطلاعات فراوانی هم به مناسبت در باره ملکم هست و این زمانی است که او هم در لندن به کار نشر روزنامه قانون علیه دولت قاجاری اشتغال داشت و به عنوان یک زندیق و ملحد شناخته می شد. یک گزارش در باره وی توسط امین السلطان در سال 1309 جهت میرزای شیرازی نوشته شده که شگفت است. (ص 199 – 203). در این نامه به خصوص اشاره شده است که روزنامه قانون به دست میرزای شیرازی می رسیده و امین السلطان خواسته است تا تأثیر آن را خنثی کند. در ادامه این نامه یادی هم از سید جمال الدین اسدآبادی به عنوان یک چهره خبیث کرده و گفته است که او مدتهای مدید خود را در مملکت روسیه و افغان از اهل سنت و جماعت قلم داده و روزنامه های خیلی خطرناک در قدح تشیع چاپ و منتشر می کرد!! اتهامات شگفت دیگر هم به سید جمال زده شده از جمله این که در قتل هزاران زن و کودک در هرات مشارکت داشته و در ضمن «در افغانستان ترویج آثار ملت و مذهب ذات لهب بابیه از او ظهور یافت و مطرود شد». به هر حال نمی دانم این سند قبلا چاپ شده یا نه اما خیلی جالب است.