مقالات

خلاصه

مقاله حاضر معرفی کتابی است قدیمی که مشارکتی تازه در بحث راجع به خاستگاه‌های اسلام دارد. در این بحث کلاً نزاع بر سر دو پرسش مجزا، ولی در عین حال مرتبط است. پرسش نخست این است که تا چه حد می‌توانیم انبوه منابع اسلامی را در بحث راجع به خاستگاه‌های اسلام جدی بگیریم، پرسش دوم این است که تا چه میزان می‌توانیم به معدود منابع متقدّم غیراسلامی اتکا کنیم. نویسنده کتاب منابع غیراسلامی را ترجیح داده است.

خلاصه

رساله ای از ملامحمد طاهر قمی، امام جمعه قم و متوفای 1098 یافتم که سعی کرده بود تعریف و تفسیری بسته از تشیع ارائه دهد، تفسیری که با روند اخباری گری در شیعه سازگار بوده و شیعه جامعه صفوی را که باید اخباری تر تر و تندتر موضع بگیرد، تعریف کند. به نظرم مرحله مهمی در صورت بندی شیعه است. ضمن آن که مولفه های اصلی همان اصول و مواد قبلی است، اما صورت جدید، ویژگی هایی دارد که نیازمند تامل بیشتر است.

خلاصه

گاهی در بازدید بناهای تاریخی غمی درون انسان می‌نشیند که روزی در این بنا چه غوغاهایی بود و امروز چگونه غبار غربت بر آن نشسته است. آنجا است که آرزویی بر جان انسان چنگ می‌اندازد که کاش می‌توانستیم پشت صحنۀ آن همه شکوه و رفعت را از ورای حجاب زمان می‌دیدیم و این بنای تاریخی زنده با ما سخن می‌گفت. احساس نگارنده در مواجهه با هر یک از مواریث کهن فرهنگی و دینی - به‌ویژه مجموعه‌هایی که واژه‌های نور را از خاندان نور برگرفته و به دست ما رسانده‌اند - همین است. یکی از این منابع کهن کتاب ارجمند بصائر الدرجات است؛ کاخی استوار و بلند که «از باد و باران نبیند گزند».

خلاصه

از کهن‌ترین سازمان‌های فرهنگیِ که میراث‌دار دستاوردهای فکری و معنوی جوامع انسانی،کتابخانه‌ها، آرشیوها و موزه‌ها هستند. جامعه بشری از چند هزار سال قبل این نهادها را برای گردآوری، سازماندهی، حفاظت و نگهداری و نیز فراهم‌کردن دسترسی به اشیای حامل دانش، ایجاد و آنها را حفظ نموده است. بدین لحاظ آرشیوها، کتابخانه‌ها و موزه‌ها همواره سه ضلع مثلثی بوده‌اند که نه تنها نگاهبانی از میراث گرانبهای آدمیان را بر عهده داشته، بلکه دسترسی به این منابع بی‌بدیل را تسهیل نموده‌اند.

خلاصه

قطب الدین لاری (م بعد از 1032)، منجم و صوفی، شارح کتاب اعتقادات نوربخش، به نام سراج السالکین، از منجمان دستگاه صفوی و شخص امام قلی خان، از مردمان لار و خاندانی بنام بود. وی در سراج السالکین که همین شرح است، اطلاعات جالبی در باره خودش، لار، باورهای صوفیانه ومنازعات فکری در اطراف آن، بدست داده است. وی این کتاب را به شاه عباس و امام قلی خان اهداء کرده، اثری که حاوی اطلاعات جالبی از او و زمانه اوست. این مقاله ناچیز را به دوست عزیزم جناب آقای دکتر وثوقی که سالهاست در دانشگاه در خدمتشان هستم، و برای تاریخ لار زحمات زیادی کشیده اند، تقدیم می کنم.

خلاصه

احتجاج بر قرائات قرآنی و توجیه آنها به لحاظ قواعد ادبی و زبانی از دغدغه‌های دانشیان مسلمان بوده است. «المحتسب» خامه ریختۀ ابوالفتح عثمان بن جنّی هم نگاشته‌ای از این لون است که در آن احتجاج بر قرائت‌های شاذّ است. مراد ابن جنی از قرائت‌های شاذّ، قرائت‌های دیگر جز قرائت‌های هفت‌گانه است. دکتر حازم حلّی در نگاشتۀ خود با دست‌مایه قراردادن المحتسب، پژوهش‌های نحوی ابن جنّی در ضمنِ توجیه قرائات را پیش دید نهاده است. کتاب در یک مقدمه، یک تمهید، 12 باب و خاتمه سامان یافته است.

خلاصه

این پژوهش به زندگی، تحصیلات و بررسی آثار استاد فقید محمدحسن عرب، از محققین و پژوهشگران معاصر دزفولی پرداخته است. در ابتدا مروری کوتاه بر دوران زندگی و تحصیلات وی شده است، سپس آثاری که به صورت کتاب، چاپ و منتشر شده‌اند، بررسی شده، بعد از آن تقریض‌های ایشان بر کتب ذکر گردیده و در پایان عناوین مقالات ایشان آورده شده است.

خلاصه

قرآن کتاب هدایت، نسخه‌ای شفابخش و سرشار از معارف است و اندیشمندان و علمای هر عصر به فراخور توان و استعداد خویش و از بعدی ویژه به بررسی علوم آن پرداخته‌اند. یکی از این ویژگی‌ها، علم «قرائت» قرآن مجید است. در علم قرائت مباحث مختلفی از جمله مراحل شکل‌گیری علم قرائت، اقسام قرائت از منظر موافقت با زبان عربی و مطابقت با رسم و سند، اختلاف قرائات و دلایل و فواید آن و انواع قرائات و تجوید و ... بررسی می‌شود و از جمله آن مباحث، بحث در «انواع قرائت به لحاظ سرعت» است.

خلاصه

کتاب فوائد علیه اثری است از سال 1171، متنی از یک عالم هوشیار و منتقد در مسائل فرهنگی و اجتماعی و دینی. کتاب، اثری کشکولی است، اما در لابلای آن اطلاعات ذی قیمتی در باره مسائل مختلف این دوره روایت شده است. این دوره، شامل سی و پنج سال پس از سقوط صفوی، دوران پرحادثه نادر شاه، و تحولات یک دهه بعد از آن است. زبان نویسنده تند و تیز، و اثر او از حیث ادبی بسیار ارزشمند و حاوی نکات بسیار بدیعی است.

خلاصه

یکی از تألیفات ارزشمند و شایان توجّه علّامه حِلّی (ت 648 ـ م 726 ه‍.ق)، اثری است چنددانشی و در عین حال ‌نسبتاً مختصر به نام «الرسالة السعدیة». این رساله با بیان مقدّماتی از دانش اصول فقه آغاز می‌شود و پس از آن، فصلی در باب اصول پنج‌گانۀ اعتقادی آمده که همراه آن، چند موضوع فقهی نیز مطرح شده است. در نهایت، رساله، با دو فصل کوتاه در خصوص ترغیب به انجام برخی از اعمال عبادی و اخلاقی و تحذیر از ارتکاب پاره‌ای از منکرات خاتمه می‌یابد. بدین‌سان، رسالۀ سعدیه مشتمل است بر مباحثی چند از علوم اصول فقه و کلام و فقه و اخلاق.

خلاصه

«این حلّۀ تنیده ز دل» برگزیده‌ای از قصیده‌های معاصر و دربردارندۀ 191 قصیده از 85 شاعر است که با گزینش و گزارش و پژوهش عزت‌الله فولادوند (دورود) در دو جلد کمابیش جدا از هم به چاپ رسیده است؛ زیرا در جلد نخست به زندگی‌نامۀ شاعران و گزارش کوتاه هنری و ادبی سروده‌هایشان پرداخته شده و جلد دوم تنها دربردارندۀ شعرهای برگزیده است. نام کتاب برگرفته از استعاره‌ای در بیت نامدار فرّخی است.

خلاصه

پرداختن به نقد و بررسی یک اثر نشانه ارزش آن است. بی‌شک اگر کتابی بی‌اهمیت باشد، نقد آن هم دلیل موجهی ندارد. به‌علاوه قصد ناقدان و البته نویسنده این مقاله اولاً پیراسته‌کردن یک اثر مهم از مشکلاتی است که حتی‌الامکان می‌توان از آنها در چاپ‌های بعدی دوری جست. ثانیاً توجه دست‌اندرکاران حوزه نشر اعم از مؤلف، مترجم، ناشر، ویراستار و... به اهمیت والای تولید محصول باکیفیت و ارج‌نهادن به خواننده است.

خلاصه

غازان خان(سلطنت از 694-703)، نخستین سلطان مغولی است که به اسلام گروید، و در تأسیس نظام اداری و مالی تلاش بسیار گسترده ای انجام داد. او نخستین کسی است که پول کاغذی به نام چاو را رایج کرد. کتاب وثائق غازانی متنی است از روزگار که کیفیت تنظیم و تدوین قراردادهای حقوقی را آموزش می دهد. این مقاله به معرفی محتوای این کتاب تازه یاب و نسخه آن می پردازد.

خلاصه

اخلاق کاربردی و حرفه‌ای امروز جای مباحث نظری اخلاق را که در گذشته رواج داشت گرفته است. کاربرد اخلاق در حوزه‌های مختلف، افق‌هایی جدید از اخلاق بر روی مردم و متخصصان گشوده که در دنیای فعلی بسیار دیدنی است. این نوشتار بنا دارد به مسائل مربوط به اخلاق فناوری اطلاعات، در روایات اسلامی بپردازد.

خلاصه

مثنوی بلند بانگ نی، سرودۀ امیرهوشنگ ابتهاج (سایه)‌ که نخستین بیت‌های آن در سال‌های آغازین دهۀ پنجاه سروده شده و سال‌ها شاعر بزرگ روزگار ما را سرگرم خود داشته است، پس از درنگی ده‌ساله که از زمان چاپ تا نشر آن پدیدار آمد، به بازار آمد و برگی زرّین به کارنامۀ ادبی سایه و نیز شعر پارسی، به‌ویژه در مثنوی سرایی، افزود.

خلاصه

زَهرالربیع از آثار معروف سیدنعمت‌الله جزایری عالم شیعی قرن یازدهم و دوازدهم هجری قمری و از شاگردان مجلسی دوم است. او عالمی ذوفنون بوده و در ادبیّت هم دست داشته است، لذا کتاب جُنگ مانندش سرشار از لطایف ادبی است. در این گفتار بعضی نکات، ترجمه و از لحاظ خوانندگان می‎گذرد. مرجع نویسنده، چاپ سنگی، تهران 1298ق است.

خلاصه

از دِلآویزتَرین و شَکَرخیزتَرین غَزَلهایِ دِلنَوازِ شیْخِ شیرینْ‌سُخَنِ شیراز، «سَعدی» بی‌هَنباز، سرودۀ شگَرفی است از «طَیِّباتِ» او. در این غَزَلِ شیْخ - عَلَیْهِ الرَّحْمَه ـ، و این‫گونه غَزَلهایِ او، باریکیهایِ هوشْرُبای و فَرَحْفَزایی که مَردُمِ سُخَنْدان را در وَجْد آرَد، کَم نیست.

خلاصه

این رساله، یکی از برگ های سوابق این پرونده است که پیشینه ما در زمینه ی آشنایی با ماهیت غرب را نشان می دهد. به نظرم رساله فوق العاده ای است و نویسنده تلاش کرده دلایل مهم تغییرات جدید در غرب را نشان دهد.