خلاصه

بر ماست تا روی میراث فکری گذشته خود تأمل کرده و نقاط ضعف آن را آشکار کنیم. تا وقتی با دقت و منصفانه این نگاه را نداشته باشیم، راه به جایی نخواهیم برد. ما نباید بی دلیل برای گذشته خود کف بزنیم، بلکه باید به جای آن، به نقد میراث خود بپردازیم و از این کار خجالت نکشیم. ما باید دلایل عقب ماندگی خود را در گذشته جستجو کنیم، و بی دلیل با ستایش از تمدن اسلامی، عجب و تکبر بی خاصیت را به جامعه خودمان تزریق نکنیم.

خلاصه

مطهر بن طاهر مقدسی، نویسنده کتاب البدء و التاریخ [تألیف 355 هجری]، نویسنده ای است فضای نگارش این اثر مهم او متفاوت با فضایی که ما از نویسندگان برجسته و شناخته شده قرن چهارم می شناسیم؛ گرچه وجودش، موید نگاهی در آن دوره است که ما باید فارغ از آنچه تاکنون در باره نحله های فکری می شناخته ایم، تحت عنوان یک خط فکری ویژه آن را تعریف کنیم.

خلاصه

گزارش زیر مربوط به نخستین گزارشی است که ما در باره ساخت دورنما یا همان دوربین و نیز سمعک در اصفهان دوره صفوی داریم.

خلاصه

چرا مفهوم علم به صورت روشنی در ذهنیت جامعه اسلامی در قرن سوم و چهارم شکل نگرفت؟ این بحثی است که در دانشگاه کاشان برای دانشجویان و شماری از اساتید خوب این دانشگاه داشتم.

خلاصه

چهارشنبه شب گذشته، در موسسه مفتاح کرامت در جمع شماری از طلاب، ساعتی صحبت کردم. موضع صحبت من بحث از موضع علمای دوره اخیر صفوی در باره علم نجوم بود. خلاصه آن صحبت، البته خلاصه بسیار کوتاه شده، این است که ذیلا ملاحظه می فرمایید.

خلاصه

ما دو گونه تاریخ داریم: تاریخی که محورش متن های همان دوره و افکار حاکم بر آنهاست، تاریخی که ما با فهم امروزین خود، با انتخاب و گزینش و چینش برخی ازمتون قدیم برای خود و در چارچوب افکار روز می سازیم. یافتن هر گونه متن متعلق به دوره مورد بررسی، بسیار با ارزش است، چرا که این متن ها می توانند تاریخ نوع اول را در اختیار ما بگذارند تا از شرّ نوع دوم، یعنی برساخته های دل خود، رهایی یابیم. متن حاضر، یکی از آن متن هاست که گرچه عالمی درجه سوم نوشته و در همین حد ارزش دارد، اما به هر حال، حاوی نکات تازه ای است.

خلاصه

مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری در اواخر زمستان سال 1300 هجری شمسی (22 رجب 1340ق) وارد قم شد و این نقطه آغازین تأسیس حوزه قم است. بدین ترتیب ما پنج سالی تا صد ساله شدن حوزه قم فرصت داریم و به همین دلیل از هم اکنون باید برنامه هایی برای بررسی وضعیت قم در این صد سال داشته باشیم.

خلاصه

قرآن کتاب هدایت، نسخه‌ای شفابخش و سرشار از معارف است و اندیشمندان و علمای هر عصر به فراخور توان و استعداد خویش و از بعدی ویژه به بررسی علوم آن پرداخته‌اند. یکی از این ویژگی‌ها، علم «قرائت» قرآن مجید است. در علم قرائت مباحث مختلفی از جمله مراحل شکل‌گیری علم قرائت، اقسام قرائت از منظر موافقت با زبان عربی و مطابقت با رسم و سند، اختلاف قرائات و دلایل و فواید آن و انواع قرائات و تجوید و ... بررسی می‌شود و از جمله آن مباحث، بحث در «انواع قرائت به لحاظ سرعت» است.

خلاصه

این رساله، یکی از برگ های سوابق این پرونده است که پیشینه ما در زمینه ی آشنایی با ماهیت غرب را نشان می دهد. به نظرم رساله فوق العاده ای است و نویسنده تلاش کرده دلایل مهم تغییرات جدید در غرب را نشان دهد.

خلاصه

ضرورت آگاهی از تاریخ علم و شیوه ی تحصیل و مراتب درسی گذشتگان بر کسی پوشیده نیست؛ زیرا این جستارها می تواند راه فراروی ما را در پیشرفت علمی و تحصیلی روشن نماید، یکی از خاستگاههای چنین پژوهش هایی رسائل مفرده ای هستند که پیرامون این موضوعات نگاشته شده است. اکنون دو رساله از محمّد حسن بن ملّا مصطفی خوئینی را به ساحت پژوهشگران عرصه ی علم تقدیم می داریم.

خلاصه

در این مقاله که ششمین نوشتار از سلسله مقالات در خصوص اسناد محسوب می‌شود، با توجه به اهمیت آشنایی با مراکز اسنادی و آرشیوی کشور، تعدادی از مهم‌ترین مراکز آرشیوی کشور ایران معرفی شده است. ‬‬

خلاصه

عباس زریاب خویی در جوانی شیفته یک روحانی خود ساخته و مهذب بود که در شهر خوی به غربت می زیست، کسی که سخت در روح جوانی زریاب موثر افتاده بود و زریاب با دلدادگی از او سخن می گفت. این عالم دینی کسی جز شیخ قاسم مهاجر ایروانی الاصلی نیست که پس از انقلاب اکتبر از ایروان گریخت و به خوی آمد.

خلاصه

یادداشتی است درباره سفر ناصرالدین شاه به نهاوند و تویسرکان در سال 1309 که یکی علمای آن دیار با نام تویسرکانی نوشته و از ملاقات شاه با جمعی از علما یاد کرده است.

خلاصه

گزارشی از جلسات مباحثات مذهبی میان حاج محمد کریم خان قاجاری رپیس شیخیه مقیم کرمان با شاهزادگانی چون اعتضاد السلطنه و فرهاد میرزا و دیگران در جلساتی است که در تهران در سال 1275 ق برگزار شده است. محتوای آنها ما را از نوع مباحثات جاری آن رورگار و به خصوص دیدگاه های شیخیه آشنا می کند. بخشی از این مباحثات در باره مرکزیت زمین و نیز امر قبله نما و تلگراف و مسایل دیگر از این دست است.

خلاصه

کِتابِ کِرامَندِ أَوْراق الذَّهَب نه کتابی مُفرَد، که مَجموعه‌ای است از مؤَلَّفات و رَسائل و أَسناد، و خاصّه از برایِ کسی که تاریخ و فرهنگِ شیعی را در شبهِ قارّه به تَحقیق و تَنقیب و تَفتیش گیرَد، خودْ کتابخانه‌ای شایاست، بَل گَنجی بیشْ‌بَها.

خلاصه

با علم به روابط نزدیک ابن فوطی با مراکز قدرت زمان خود، می‌توان دریافت که وی شاهد صحنه‌های مهمی از وقایع قرون هفتم و هشتم در ایران و عراق بوده است.

خلاصه

براساس متون دینی وتاریخی، اندیشه وحدت و تقریب، سابقهای دیرینه دارد و همواره قرآن مجید مسلمانان را به «اعتصام به حبل الله» و «عدم تفرقه» در بین خودشان، تشویق نموده است.

خلاصه

نویسنده این رساله، محمد علم الهدی (1039 ـ 1115) فرزند مرحوم فیض کاشانی است که از وی آثار فراوانی که مشهورترین آنها معادن الحکمه در مکاتیب الائمه(ع) است، برجای مانده است. نامبرده علاوه بر جنبه های دینی، در خط و نیز داشتن نثر ادیبانه و مصنوع شناخته شده و فهرستی از تألیفاتش در مقدمه برخی از آثارش و از جمله در طبقات اعلام الشیعه قرن دوازدهم (ص 489 ـ 491) آمده است.

خلاصه

به دنبال تأسیس نظام جمهوری اسلامی و حضور روحانیت در عرصه اجتماع و سیاست، و مسئولیت اداره جامعه و رویارویی با پرسش ها و معضلات جدید، بیش از پیش ضرورت تحقیق و پژوهش در عرصه های نو احساس شد. تعدادی از علمای حوزه به خاطر حضور و تعلق خاطر به انقلاب و نظام سیاسی برآمده از آن، وارد صحنه شده و اداره بخشی از جامعه را برعهده گرفتند.

خلاصه

امروز دوم آذر 94 بحث کلاس فرهنگ و تمدن اسلامی را به بحث در باره رساله رشیدالدین فضل الله در موضوع کرویت زمین اختصاص دادم. این که آیا این نظریه حکما، با آیه قرآن «و الی الارض کیف سطحت» تعارض دارد یا خیر. رشیدالدین تلاش می کند این تعارض را رفع کند و این بحث به دلیل این که تجربه ای از تعارض علم و دین در قرون میانه اسلامی است، بسیار شیرین و پر فایده است.

خلاصه

رود فرات به دلیل اهمیتی که در بین النهرین داشته، و تصویری که از آن در فرهنگ یهودی بوده، تا زمانی که روایاتی در بهشتی بودن آن در کنار نیل و برخی از رودخانه های دیگر نقل شده ... و از آنجا تا اهمیت آن در عصر ظهور و اشراط الساعه ... تا ظهور داعش و گنج های طلای آن ... داستانی است بس مهم که در منظومه فکری مسلمانان در زمینه جغرافیا جایگاه ویژه خود را دارد.

خلاصه

خلاصه

آنچه ملاحظه می فرمایید معرفی کوتاهی است از یک نسخه در علم طلسمات که حاوی تصاویر هنری جالبی است، اما پیش از آن اجمالی از تاثیری که این علم ذهنیت تمدنی مسلمانان داشته سخن به میان آمده، گرچه این آغاز راه است...

خلاصه

آنچه ملاحظه می فرمایید معرفی کوتاهی است از یک نسخه در علم طلسمات که حاوی تصاویر هنری جالبی است، اما پیش از آن اجمالی از تاثیری که این علم ذهنیت تمدنی مسلمانان داشته سخن به میان آمده، گرچه این آغاز راه است...

خلاصه

روز دوشنبه هشتم دی ماه، به همت خانه اندیشمندان علوم انسانی، و با حمایت شهرداری تهران، سومین نشست دو سالانه اساتید علوم انسانی دانشگاه های تهران در برج میلاد برگزار شد. این افتخار نصیب بنده شد تا یکی از سخنرانان این جمع محترم باشم. آنچه در پی می آید گزارشی است که برای ارائه در این نشست ارجمند نوشته و ارائه شد.

خلاصه

گفتگویی است در باره مجموعه مقالاتی از این بنده خدا که تحت عنوان «مقالاتی در باره مفهوم علم در تمدن اسلامی» منتشر شده است.

خلاصه

به مناسبت هفته پژوهش، یک سخنرانی برای دانشجویان دانشکده الهیات مشهد داشتم. عنوانش موانع پژوهش در قرن سوم و چهارم هجری بود. محور این بود که انبوهی از کتاب و عالم از آن دوره درخشان داریم، اما یک انقلاب علمی که بتواند مسیر تاریخ را عوض کند نداشتیم. چرا؟

خلاصه

راقم این سطور برای بهره‌مندی بیشتر دانش‌پژوهان، برخی مطالب را برای تکمیل مباحث گفته‌شده پیرامون فهرست شیخ منتجب‌الدین و نیز معالم العلماء ابن شهر آشوب، در قالب دو ناگفته تقدیم می‌دارد.

خلاصه

چهره های کم مانندی در تمدن اسلامی مانند جاحظ و بیرونی و ابن حزم هستند که ارزش آن دارد تا هر از چندی برای بازشناسی افکارشان نشست های علمی جدی برگزار شود. این که اینها ایرانی یا اندلسی یا عراقی اند اهمیت چندانی ندارد، مهم آن است که این چهره ها تاثیر شگرفی در ساختار اندیشگی و تفکر در دنیای اسلام بر عهده داشته و تحرک و توقف ما مدیون بازشناسی افکار آنهاست.

خلاصه

به زعم نیومن« این ادعا در کتاب ادوارد براون ذکر شده است. حدود پنجاه سال پیش، براون ادعا کرد که در اوایل عهد صفوی، فقط معدودی از دانشوران شیعی در ایران وجود داشتند.