۴۲۹۳
۰
۱۳۹۳/۰۹/۱۵

ساكب العبرات (منظومه ای در رثای امام حسین علیه السلام)

پدیدآور: سيد قوام الدين سيفى قزوينى مصحح: محمد حسین نجفی

خلاصه

منظومه ­اى كه در پيش داريد، ساکب العبرات است که دررثای امام حسین علیه السلام ویاران با وفایش ودر قفای قصیده تائیه‏ ی دعبل سروده شده است.

سید قوام الدین محمد بن محمد مهدی حسینی سیفی قزوینی، از دانشمندان سده دوازدهم هجری که آثار زیادی در علوم مختلف از خود به جای گذاشته  است.

از تاریخ ومحل ولادت وی گزارشی در دست نیست، ولی احتمال می رود در قزوین چشم به جهان گشوده باشد. برای تحصیل در اصفهان سکنا گزید، ونزد بزرگانی چون علامه مجلسی وقاضی جعفر بن محمد اصفهانی علوم دینی را فراگرفت.

به تاریخ شعبان 1107 هجری از علامه مجلسی اجازه گرفت.[1] اجازه دیگری در لا به لای اجازات علامه مجلسی به چشم می خورد که برای «سید قوام الدین محمد حسینی»[2] نگاشته،  وبه احتمال زیاد همان سیفی قزوینی، دانشمند مورد بحث باشد.

حزین لاهیجی از معاصران وی در تذکره اش می نویسد:

السید الجلیل قوام الدین محمد الحسینی القزوینی – علیه الرحمه – احوال سلسه سادات سیفی قزوین واصحاب کمالی که در این خانواده بودند بر واقفان سیر مخفی نخواهد بود.

بالجملة، میرزا قوام الدین مذکور سلاله آن خاندان، واز مشاهیر افاضل زمان بود. در علوم عربیت خلیل العصر، ودر فقه وحدیث جلیل القدر ومنشرح الصدر، متحلی به اجناس فضائل ونقاوة اتقیای کامل بود. پیوسته ملجأ غربا وضعفای هر دیار وکف دریا نوالش رشک ابر بهاره قلم از اوصاف کمالش به عجز وانکسار اعتراف دارد.... [3]

شرح حال وی در الکواکب المنتثرة (صص603 ـ 605) ونیز در تذییل سلافة العصر (صص38 ـ 49) با انشای ادبی به طور مفصل آمده.

سید قوام الدین در سال 1111 هجری برای ادای مناسک حج به حجاز سفر می کند.

سید عبد الله جزایری نوه سید نعمة الله جزایری در سال1105 با وی در قزوین دیدار می کند ، و کتاب الذخر الرائع فی شرح مفاتیح الشرائع خود را به سید قوام الدین سیفی قزوینی عرضه می کند وفی المجلس ابیاتی در تقریظ این کتاب می سراید.[4]

در زمره شاگردان وی از امیر سید ابراهیم بن محمد معصوم حسینی قزوینی و مولی محسن بن طاهر قزوینی یاد می شود. چند اثر را برای شاگرد اخیر نگاشت.

فرزندش سید عبد الله سیفی قزوینی از شعرای عصر خویش بود که «فائح» تخلص داشت.

در دوازدهم جمادی الاولی سال 1149 در شهر قزوین وفات کرد.[5]

سیفی قزوینی اثار زیادی در علوم گوناگون از خود به جای گذاشت، او به زبانهای فارسی – با تخلص «جمال» ـ  وعربی وترکی شعر می سرود، ومتون علمی بسیاری را به نظم کشیده. آثار وی عبارت است از:

1. رمح الخط، منظومه ای در علم خط، این اثر را پژوهشگر عراقی رحیم قاسم حسن الحلی تصحیح کرده است.( ذریعه،ج11، ص248).

2. تقویم الخط، شرح منظومه فوق.( ذریعه، ج4 ،ص396).

3. الوافیة فی نظم الشافیة، نظم شافیه ابن حاجب صرف.( ذریعه ج1، ص482 ؛ ج24، ص214،وج25، ص19)[6].

4. توشیح الوافیة، شرح منظومه پیشین.(ذریعه، ج4، ص489).

5. الصافیة فی نظم الکافیة، نظم کافیه ابن حاجب در نحو.( ذریعه، ج1، ص504).

6. منظومة البیان، ارجوزه ای در علم بیان ومعانی که تلخیص المفتاح را نظم کرده است.(ذریعه، ج1، ص496).

7. نظم الحساب، نظم خلاصة الحساب شیخ بهائی در ریاضیات. (ذریعه، ج1، ص455).

8. رشح السحاب، شرح منظومه پیشین.( ذریعه ،ج24، ص209).

9. رساله­اى در علم عروض. (ذریعه، ج15، ص256).

10.نظم الاصول، نظم زبدة الاصول شیخ بهائی در اصول فقه شیعی. (ذریعه، ج1، ص461).

11. نظم مختصر الاصول ابن حاجب در اصول فقه سنی. (ذریعه، ج24، ص206).

12. التحفة القوامیة یا منتخب الاحکام که اللمعة الدمشقیة را به نظم در آورده، و مشهور ترین اثر وی به شمار می رود.( ذریعه، ج3، ص462).

13. شکیات منظوم. (ذریعه، ج14، ص219).

14. حاشیه ای بر شفای ابن سینا. (ذریعه، ج6، ص143).

15. مفرح القوام، نظم قانونچه در طب. (ذریعه، ج1، ص484 ؛ ج21، ص361، وج 24، ص 220).

16. دیوان سیفی قزوینی. (ذریعه، 9، 487، 890).

17. ارجوزه­ای در نظم الشاطبیة در تجوید. (ذریعه، ج1، ص468).

18. تهذیب الاخلاق،ارجوزه ای در اخلاق.(ذریعه، ج1، ص452).

19. الاثنی عشریات، در مدح ائمه اطهار علیهم السلام . (ذریعه، ج1، ص113).

20. اللعنیة، در تبری از طواغیت وخلفای جور. (ذریعه، ج18، ص327).

21. التحیات الطیبات، هفت بند در مدح اهل بیت علیهم السلام که به سال 1121 به نظم کشیده وفرزندش سید عبد الله سیفی قزوینی بند هشتمی بر ان افزوده. (ذریعه، ج3، ص487).

22. ساکب العبرات، که به معرفی ان پرداخت خواهیم کرد.

23. نظیم اللآلئ، چهل حدیث را به نظم کشیده که در دفتر دوم میراث حدیث شیعه چاپ شده است.

24. الباقیات الصالحات، شرح إنشاء الصلوت والتحیات منسوب به خواجه نصیر الدین طوسی است که در مجلد سوم میراث اسلامی ایران به طبع رسیده است.

25. مرثیه جگر سوز در رثای امام حسین ویارانش؛ بخشی از ان در مجله پاسدار اسلام چاپ شده است.

26. ارجوزه ای در ارث. (ذریعه، ج1، ص454).

27. نظم صفیحه‏ی شیخ بهائی در اسطرلاب. (ذریعه، ج1، ص455).

28. الشجرة الحسینیة. (تذییل سلافة العصر، ص42).

29. ترجمه‏ی خلاصة الأذکار فیض کاشانی. (ذریعه، ج4، ص100).

30. العدل والإحسان، ارجوزه ای در تعادل وتراجیح در اصول.

31. الانوار القوامية فی الأسرار الكلامية (ذريعه، ج2، ص439).

این منظومه:

منظومه­اى كه در پيش داريد، ساکب العبرات است که دررثای امام حسین علیه السلام ویاران با وفایش ودر قفای قصیده تائیه‏ی دعبل سروده شده است. علامه شیخ اقا بزرگ می نویسد: ساکب العبرات: قصیدة تائیة فی وقائع یوم الطف مختصراً فی نیف وسبعین بیتاً، للمیرزا قوام الدین السیفی القزوینی ...أولها:

خلیلی شقا الجیب بالحسرات      وقوما باسعادی علی الزفرات

فانی تذکرت الحسین وصحبه      فبات لهم قلبی علی جمرات[7].

این رساله بر اساس دو نسخه تصحیح شده است:

یک) نسخه خطی کتابخانه ملک بشماره (22/593).

دو) نسخه چاپ سنگی تظلم الزهراء رضی بن نبی قزوینی. و اين منظومه در ذيل اثر مذكور آمده است.

 

بسم الله الرحمن الرحیم

 

 

الحمد لمن خصّ أولی الأخطار
 

 

بالمحنةِ للصّبر علی الأقدار
 

 

ثمّ الصلاة و التحیّات علی
 

 

 

مَن خُصَّ بها و آله الأطهار([8])
 

  1.  

خَلیلَی شُقَّا الجَیبَ بالحَسَراتِ
 

 

وَ قُومَا بِإِسعَادِی عَلَی الزَّفَرَاتِ([9])
 

  1.  

فَإِنِّی تَذَکّرتُ الحُسَینَ و صَحبَهُ
 

 

فَبَاتَ لهم قَلبِی علی جَمَرَاتِ
 

  1.  

وَ قُلتُ کَمَا قالَ الخُزَاعی : لَیتَنِی
 

 

تُوُفَّیتُ فِیهِم قَبلَ حِینِ وَفَاتی
 

  1.  

بِنَفسِی حُسَینٌ([10]) حِینَ سَارَ بِأَهلِهِ
 

 

مِنَ الحَرَمِ المَحفُوفِ بالبَرَکاتِ
 

  1.  

فغارَت عیونُ المَجد مِن أرض یَثرِبٍ
 

 

و فاضت مَآقَی زمزمٍ هملاتِ([11])
 

  1.  

فَأُلبِسَ بَیتُ اللهِ ثَوبَ مُصِیبَةٍ
 

 

وَ أَسبَلَ دَمعَاً زَمزَمٌ کَفُرَاتِ([12])
 

  1.  

و أفرد([13]) جَمعٌ([14]) و المَشَاهِدُ عُطِّلَت
 

 

وَ لَم یُعرَفِ المَعرُوفُ فی عَرَفَاتِ
 

  1.  

وَ قَد أَرسَلَت أَهلُ العِراق بِغَدرهم
 

 

صحائفَ تَدعُوهُ بِلُطفِ نُکَاتِ :
 

  1.  

هَلُمَّ إِلَینَا مَالَنَا مِن خَلیفةٍ
 

 

بِهِ نَهتَدی فی غَیهَبِ([15]) الشُبُهَاتِ([16])
 

  1.  

فَلمَّا دَنَا مِن أَرضِهِم بِکَرَامَةٍ
 

 

تلقَّاهُ جَیشٌ مِن طُغَامِ بُغَاةِ
 

  1.  

فصدّوه بالعدوانِ صدّاً فقالَ : ما
 

 

یسمّون هذی الأرضِ فی البُقُعَاتِ([17])
 

  1.  

فَقَالوا : تُسَمَّی کَربَلَاءَ وَ نَینَوی
 

 

وَ بِالطَّفِّ تُدعَی یابنَ خَیرِ بَنَاتِ([18])
 

  1.  

فَقَال : أَنِیخُوا أَرضُ کَربٍ و مِحنَةٍ
 

 

وَ أَرضُ بَلاءٍ تُعقِبُ النَّکبَاتِ
 

  1.  

و حُطُّوا رِحَالی و اضرِبُوا قُبَّةَ العُلا
 

 

فَفِیها یُثَار النَّقعُ([19])  بالعَثَراتِ
 

  1.  

و تُنهَبُ أَموَالی و تُهتَکُ حُرمَتِی
 

 

وَ تُقتَلُ أصحَابی بِغَیرِ تِراتِ([20])
 

  1.  

فَقَامَ عُبَیدُ اللهِ بالحُمقِ ناعِقاً
 

 

وَ نادی ابنَ سَعدٍ تَابعَ الشَّهَوَاتِ([21])
 

  1.  

تَخَیَّر قِتَالَ السِّبطِ یَهنَا لک العُلَا
 

 

بِمَنشُورِ مُلکِ الرَّی و الرَّقَبَاتِ([22])
 

  1.  

فَجَاءَ یقودُ الجَیشَ بالخُبثِ قَاصِدَاً
 

 

لحَربِ الإمامِ الطَّیِّبِ المَلَکَاتِ([23])
 

  1.  

فأنذَرَهُم بَطشَ الإلهِ و قَهرَهِ
 

 

فَلَم یَنفَعِ التَّذکیرُ بالمُثُلاتِ([24])
 

  1.  

فَقَالَ لَهُم : نَستَمهِلِ القَومَ لَیلَةً
 

 

نَقُومُ بِذِکرِ اللهِ و الصَّلَواتِ
 

  1.  

فَقَامُوا بإِحیَاءٍ إلَی الصُّبحِ خُشَّعَاً
 

 

یُنَاجُونَ رَبَّ النُّورِ و الظُّلُماتِ
 

  1.  

و قَلَّبَتِ الأَفلَاکُ عَینَاً فأظهَرَت([25])
 

 

بیاضاً و أَبدَی الدَّهرُ وَجهَ عِداتِ
 

  1.  

وَ قَد نَشَرَ اللَّیلُ الذَّوَائِبَ بَاکِیَاً([26])
 

 

فَشَقَّ الصَّبَاحُ الجَیبَ بالکُرُبَاتِ
 

  1.  

فَبَارَزَ([27]) أصحَابُ الحُسَینِ فَبَادَرُوا
 

 

إلی جنَّةِ الفِردَوسِ بالرَّغَبَاتِ
 

  1.  

فَأحسِن بِهِم أصحَابَ صِدقٍ بِجِدِّهِم
 

 

یَعُدُّونَ حَتفَ النَّفسِ عَینَ حَیَاةِ
 

  1.  

رِجَالٌ و أبطَالٌ هُمُ الأسدُ فی الوَغَی([28])
 

 

رِجَالاً و فُرسَاناً لَدَی الحَمَلاتِ
 

  1.  

یسابق بعضاً بعضُهُم لیبشروا
 

 

بمقدمه رضوان فی الغرفات([29])
 

  1.  

فَلَم یَبقَ مِن أصحَابِهِ غَیرُ آلِهِ
 

 

و لَیسَ لَهُم مِن نَاصِرٍ و مُوَاتی([30])
 

  1.  

هُنَاکَ دَعَا : هَل مِن مُغِیثٍ یُغِثُنَا
 

 

لیؤمنه الرحمن فی العَرصاتِ([31])
 

  1.  

فَشَدُّوا عَلَیهِم وَاحِداً بَعدَ وَاحِدٍ
 

 

فَرَدُّوا جُمُوعَ الکفرِ مُنهَزِماتِ
 

  1.  

[فَللّه هُمْ من عترةٍ نبويَّةٍ
 

 

وَقَوا دينَهُم فی الله بالمُهَجَاتِ
 

  1.  

وما وَهَنُوا حتّى أصابَهُم الرّدَى([32])
 

 

كراماً وما ضَلّوا طريق هداتِ] ([33])
 

  1.  

فَعَضَّهُمُ نَابُ الزَّمَانِ بِجِدِّه([34])
 

 

فَصَارُوا بأیدی الجَمعِ رَهنَ شَتَاتِ([35])
 

  1.  

فَمِن هَاشِمِی هَشَّمَ السَّیفُ وَجهَهُ
 

 

بِنَضحِ دَمٍ قَد خَضَّبَ الوَجَنَاتِ
 

  1.  

وَ مِن عَلَوِی فِی حَضيضِ مَذَلَّةٍ
 

 

وَ قَد حَلَّ فَوقَ النَّجمِ فی الدَّرَجاتِ
 

  1.  

فَنُوحُوا علی السَّاداتِ مِن آل هَاشِمٍ
 

 

وَ بُوحوا بِسرّ الوَجدِ بالزَّفراتِ
 

  1.  

عَلیَّاً و عَبَّاسَاً وَ عَوناً و قَاسِمَاً
 

 

نُجُومُ العُلا و المَجدِ مُنتَثَراتِ([36])
 

  1.  

وَ کَلَّ لِسَانِی عَن حکایةِ ما جَرَی
 

 

عَلَی السبطِ يومَ الطفّ من سَطَواتِ
 

  1.  

وإذ وَدَّعَ الأحبابَ مستودعاً لهُمْ
 

 

عَلَى حَالِ بأسٍ موقناً بوفاةِ
 

  1.  

فَقَال ­­ ـ  و أرضُ الکَرب یُسقَی بِدَمعِهِ  ـ  :
 

 

سَلامٌ عَلَیکُم عِترَتِی و ثِقَاتِی
 

  1.  

سَلَامٌ مِنَ المَوتُورِ عِندَ انقِطَاعِهِ
 

 

عَلَی الأهلِ و الأولادِ و الأخَواتِ
 

  1.  

فَقُمنَ و أَرسَلنَ الدُّمُوعَ تَلَهُّفَاً
 

 

وَ أَمسَکنَ مِنهُ الذَّیلَ مُنتَحِبَاتِ
 

  1.  

إلَی أینَ یابنَ المُصطَفَی کَوکَبَ الدُّجَی
 

 

وَ یَا هَادِی الأصحَابِ فِی الظُلُماتِ
 

  1.  

إلَی أینَ یابنَ المرتضی أسَدَ الوَغَی
 

 

وَ یَا کَهفَ أهلِ البَیتِ فی الأَزَمَاتِ
 

  1.  

فَیَالَیتَنَا مُتنَا وَ لَم نَرَ ما نَرَی
 

 

وَ یَا لَیتَنَا لم نُمتَحَن بِحَیَاتِ
 

  1.  

فَمَن للیَتَامَی بَعدَ فَقدِ أبِیهِمُ
 

 

وَ مَن لبَنَاتِ الطُّهرِ مُنتَهِکَاتِ
 

  1.  

فمن للیتامَی إذ تهدّم رکنهم
 

 

و من للعذاری عند فقد ولاةِ([37])
 

  1.  

وَمَن لِکِتَابِ اللهِ یعرفُ وَجهَهُ
 

 

و للأَمرِ بالمَعرُوفِ و الصَّلَواتِ
 

  1.  

و من لجهاد الکافرین إذا اِعتِدوا([38])
 

 

وَ مَن لحدودِ الله و الحُرُمَاتِ
 

  1.  

فَقَال أَیَا أهلَ المُصَابِ لمأتمی([39])
 

 

مِنَ الطَّاهراتِ الزُّهرِ و الخَفِراتِ
 

  1.  

إِذَا قَطَعَ الأعدَاءُ رَأسِی مِنَ القَفَا
 

 

وَ أَشرَقَ شَمسُ الدِّینِ فَوق قَنَاةِ
 

  1.  

فَبِالقُربِ لا تَخمِشنَ وَجهَ طَهَارَةٍ
 

 

وَ بِالکَربِ لا تَشقُقنَ ثَوبَ ثَبَاتِ
 

  1.  

و حِینَ تَزُورُونَ النَّبِی فَأَبلِغَوا
 

 

إلیه سَلَامِی خاشِعَاً و صَلَاتی
 

  1.  

فَقُولُوا لَهُ([40]) یَا خِیرَةَ اللهِ فی الوَرَی
 

 

حُسَینُکَ مَقتُولٌ([41]) بِشَطِّ فُرَاتِ
 

  1.  

و مِن بَعدِهِ زُورُوا البَتُولَ فَسَلَّمُوا
 

 

عَلَیها سَلَاماً طیِّبَ النَّفَحَاتِ
 

  1.  

وَ قُولُوا لَهَا : یَا أُمَّنَا قَد أَصَابَنَا
 

 

مِنَ الأَسرِ ذُلٌّ بَعدَ عِزِّ حُمَاةِ
 

  1.  

فَیَا شِیعَتِی لا تَترُکُوا قَصدَ تُربَتی
 

 

فَإِتیَانُهَا مِن أعظَمِ القُرُبَاتِ
 

  1.  

وَ فِیها شِفَاءٌ للعُیُونِ من العَمَی
 

 

وَ فِیهَا یُجِیبُ السَّامِعُ الدَّعواتِ
 

  1.  

و حینَ شَرِبتُم بارد الماء فاذکُروا([42])
 

 

وَ فَاتِی عَطشَاناً علی حُرُقاتِ
 

  1.  

وَ صُبُّوا عَلَی الدَّمعَ فی کُلِّ مَوطِنٍ
 

 

فإنِّی قَتِیلُ الدَّمعِ و العَبَراتِ
 

  1.  

وَ إِذ أخَذَ الطِفلَ الرَّضیعَ مُعلِّلَاً
 

 

وَ قَد جَفَّ ثَدی الأُمِّ بالرّضَعَاتِ
 

  1.  

رَمَاهُ بِسَهمِ کَافِرٌ ذُو فَظَاظَةٍ([43])
 

 

فَأَلقَمَهُ بِالنَّصلِ ثَدی مَمَاتِ
 

  1.  

و ضاقَ علَیه الدهر فاقتحم الردی
 

 

علی سابحٍ لا یحذر الغمراتِ([44])
 

  1.  

کَشَمسٍ عَلَی طَودٍ فَسَلَّ مُهَنّداً
 

 

فَصَالَ علی أبطَالِهِم بِثَبَاتِ([45])
 

  1.  

و کَرُّوا عَلَیهِ([46]) یَمنَةً بَعدَ یَسرةٍ
 

 

بِسَهمٍ وَ عَضبٍ صَارِمٍ و قَنَاةِ([47])
 

  1.  

فأنزله زحفُ العدا عن جواده
 

 

و زعزع طود المجد بالصدمات
 

  1.  

فَکَم ضَربَةٍ شَقَّت فُؤَادَ مُحَمَّدٍ
 

 

و کَم طَعنَةٍ فی الدین و السُّوَرَاتِ([48])
 

  1.  

فَیَا غُربَةَ الإسلامِ بَعدَ وَفَاتِهِ
 

 

وَ ذِلَّةِ أهلِ الحَقِّ بِالغَلَبَاتِ
 

  1.  

و أَقبَلتِ الأعداءُ نَحوَ خِیَامِهِ
 

 

تَغِیرُ عَلَی النِسوان و الفَتَیاتِ
 

  1.  

و مَرَّ بِهِنّ الرَّکبُ فی أَسرِ ذِلّةٍ
 

 

عَلَی مَصرَعِ القَتلَی بِأَرضِ فَلَاتِ
 

  1.  

فَأَبدَینَ حُزنَ القَلبِ بِالنَّوحِ و البُکَی
 

 

وَ نَادَینَ یَا جَدّا تَرَی الغَمَراتِ([49])
 

  1.  

فَهَذا حُسَینٌ بالدِّمَاءِ مُرَمَّلٌ
 

 

طَرِیحٌ عَلَی الرّمضَاءِ بین عُراةِ
 

  1.  

و هَذَا حسینٌ لَم یُذِیقُوهُ قَطرَةً
 

 

مِنَ الماءِ إِلَّا مِن سِنَانِ قَنَاةِ([50])
 

  1.  

وَ وَدَّعنَهُم حُزنَاً فَقُلنَ بِحَسرَةٍ :
 

 

عَلَیکُم سَلَامُ اللهِ کلَّ غَدَاةِ
 

  1.  

سلامٌ عَلَی الجِسمِ الطَّریحِ بکربلا
 

 

سَلامٌ عَلَی الأعضَاء و القَطَحاتِ
 

  1.  

سَلامٌ عَلَی الفتیانِ من آل هاشمٍ
 

 

سَلامٌ عَلَی الإسلَامِ و الحَسَنَاتِ
 

  1.  

سأَبکیهِمُ ما احَمَرَّ أفقٌ لفَقدِهِم
 

 

و ما انشَقَّ جَیبُ الصُّبحِ بالحَسَراتِ
 

  1.  

فاضتِ العین لِلْحسین بدمعٍ
 

 

قد جری فی الطفوف مجری الفراتِ
 

  1.  

نظم القلبُ فیه ما نَثَرَ العَیـ
 

 

نُ فجاءَتْ : ((مساکب العبراتِ)).
 

 

 

[نهاية المخطوط]:

قال السيَّدُ النجِيْبُ الفاضلُ، قَائِلُ هَذِهِ المرثی إتمامها:

تاريخُ نظمی لؤلؤٌ (منظومُ) = (1108) ([51])

وقدرُهُ من (لؤلؤٍ) معلومُ = (72) ([52])

[وقال أيضاً]: ((نظمٌ حَسَنٌ)) = (1108ﻫ).

 

 

[1] .ذریعه، ج1، ص154، ش744.

[2] . اجازات الحدیث، ص140.

[3] . تذکره حزین، ص 27 و 28.

[4] . تذییل سلافة العصر ، ص39؛ اين تقريظ در شمارﮤ سوم مجله كتاب شيعه (ص229) به چاپ رسيده است.

[5] . نسخه پژوهی، ش3، ص617.

[6]  این اثر با تحقیق شیخ حسن العثمان بر اساس دو نسخه خطی مکتبة الظاهریه‏ی دمشق همراه با متن الشافیة در سال 1414 باهتمام المکتبة المکیة و دار البشائر در حجاز به طبع رسید. اما متاسفانه کتاب را به نام مولفی مجهول موسوم به (نیساری) مصادره کرده وادعا می کند که در ابتدای یکی از نسخه ها به همین شخص ناشناس نسبت داده شده. در این حال، انبوه نسخه های معتبری  در کتابخانه های ایران وجود دارد که بالاتفاق به سید قوام الدین سیفی قزوینی نسبت داده شده. علاوه بر این، در تمامی منظومه های خویش در پایان نام خود را می برد از جمله رساله الوافیة، در انجام می گوید:

ناظمها فی سلکها (قوام)

والحمد کالمسک لها ختام

[7]. الذريعة ، ج12، ص119، ش806 .

([8]) الخطبة زيادة من المطبوع.

([9]) فی المطبوع: ((الذرفات)).

([10]) كذا فی المخطوط، ويجوز فيه الوجهان: ((حسينٌ)) و((حسيناً))، فعلى الرفع مبتدأ مؤخّر، وعلى النصب بتقدير فعلٍ: (أفدی).

([11]) هذا البيت زيادة من المطبوع.

([12]) لم يرد هذا البيت فی المطبوع.

([13]) يبدو من المخطوط أنّه: ((أنكر)).

([14]) المراد من (الجمع): جمع الحجّاج بعرفة.

([15]) الغيهب: الظلمة، وشدّة سواد الليل.

([16]) فی المطبوع:

((هَلُم إلينا بالسعادة مقبلاً
 

 

لتنظم أمر الدين بعد ثَتَاتِ))
 

 

 

([17]) فی المخطوط:((فبعد مقالات جرت، قال: أخبروا * بأسماء هذا الارض فی البقعات)).

([18]) المراد: سيدة النساء فاطمة عليها السلام. ويجوز أن يكون: ((بُناةِ))، جمع: البانی.

([19]) النقع: الغبار، ومنه قوله تعالى: } فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا{ (العاديات: 4).

([20]) تِرَة: الثأر.

([21])فی المطبوع: ((خاسر الصفقات)).

([22]) كذا ورد فی المخطوط والمطبوع.

([23]) كان الأولى أن يقال: ((... إمام طيّب الملكات)).

([24]) المُثُلات: جمع مثلة: العبر والمواعظ. ومنه قوله تعالى: } وَقَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِمُ الْمَثُلاَتُ{.

([25]) فی المخطوط: ((فأبرزت)) بدل: ((فأظهرت)).

([26]) الذوائب: ما زاد من الشعر.

([27]) فی المخطوط: ((فبادر)) بدل: ((فبارز)).

([28]) الوغى: الحرب.

([29]) لم يرد البيت فی المخطوط.

([30]) موات: مخفّف: مؤاتی.

([31]) ورد هذا الشطر فی المخطوط: ((فيُكسى لباس الأمن فی الغرفاتِ)).

([32]) الرّدى: الموت.

([33]) لم يرد البیتان فی المخطوط.

([34]) الناب: حيوان السنّ. الجدّ: بقوّة.

قال الشاعر:

عضّـنا الدَهـرُ بنـابه
 

 

ليـتَ مَـا حَـلَّ بنـا به
 

 

 ([35]) هذا البيت زيادة من المخطوط.

([36]) فی المطبوع: ((منتشرات)) وهو خطأ.

([37]) هذا البيت زيادة من المطبوع.

([38]) فی المخطوط: ((ومن لجهاد الكفر والعدا فی الورى)) وهو كما ترى غير موزون.

([39])فی المطبوع: ((فقال: ألا يا أهل المصاب لمأتمی [كذا])).

([40])فی المطبوع: ((وقولوا...)).

([41])فی المطبوع: ((مذبوح)) بدل: ((مقتول)).

([42])ورد هذا الشطر فی المخطوط: ((معين شربتم بارد الماء فاذكروا)).

([43]) فی المطبوع ((قساوةٍ بدل: ((فظاظة)).

([44]) ورد فی المخطوط بدل هذا البيت:

((وبعد وداع اليأس أقبل مقدماً
 

 

بمنحره ذی سرعةٍ كقطاةِ))
 

 

 ([45]) بإشباع كسرة (عليه).

([46]) فی المطبوع: ((بسيفٍ وسهم نافذٍ وقناةِ)).

([47]) فی المخطوط:

((فأنزله إكثرهم عن جوادِهِ
 

 

جواداً، فيالله من غَمَراتِ))
 

 

 

([48]) لم يرد فی المطبوع، والسورات: جمع سُور.

([49]) الغمرات – هنا – بمعنى: الشدائد. وورد البيت فی المطبوع:

((فأبيْنَ مالا يُستطاع من الجَوَى إكثرهم عن جوادِهِ
 

 

ونادَيْنَ يا جَدَّا ثرى الوَرَطاتِ))
 

 

 ([50]) قناة: الرّمح.

([51]) هذا هو تاريخ النظم حسب المخطوط.

([52])هذا عدد الأبيات حسبما ورد فی المخطوط.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

مکتب درفرایند تکامل: نقد و پاسخ آن

آنچه در ذیل خواهد آمد ابتدا نقد دوست عزیز جناب آقای مهندس طارمی بر کتاب مکتب در فرایند تکامل و سپس پ

رساله در ردّ بر تناسخ از ملا علی نوری (م 1246)

به کوشش رسول جعفریان

یکی از شاگردان ملاعلی نوری (م 1246ق) با نام میرزا رفیع نوری (م 1250ق) که به هند رفته است، پرسشی در