۲۲۱۹ کتاب - ۹۱۱ مقاله
کتاب ها
مقالات
خلاصه
قطب الدین لاری (م بعد از 1032)، منجم و صوفی، شارح کتاب اعتقادات نوربخش، به نام سراج السالکین، از منجمان دستگاه صفوی و شخص امام قلی خان، از مردمان لار و خاندانی بنام بود. وی در سراج السالکین که همین شرح است، اطلاعات جالبی در باره خودش، لار، باورهای صوفیانه ومنازعات فکری در اطراف آن، بدست داده است. وی این کتاب را به شاه عباس و امام قلی خان اهداء کرده، اثری که حاوی اطلاعات جالبی از او و زمانه اوست. این مقاله ناچیز را به دوست عزیزم جناب آقای دکتر وثوقی که سالهاست در دانشگاه در خدمتشان هستم، و برای تاریخ لار زحمات زیادی کشیده اند، تقدیم می کنم.
خلاصه
احتجاج بر قرائات قرآنی و توجیه آنها به لحاظ قواعد ادبی و زبانی از دغدغه‌های دانشیان مسلمان بوده است. «المحتسب» خامه ریختۀ ابوالفتح عثمان بن جنّی هم نگاشته‌ای از این لون است که در آن احتجاج بر قرائت‌های شاذّ است. مراد ابن جنی از قرائت‌های شاذّ، قرائت‌های دیگر جز قرائت‌های هفت‌گانه است. دکتر حازم حلّی در نگاشتۀ خود با دست‌مایه قراردادن المحتسب، پژوهش‌های نحوی ابن جنّی در ضمنِ توجیه قرائات را پیش دید نهاده است. کتاب در یک مقدمه، یک تمهید، 12 باب و خاتمه سامان یافته است.
خلاصه
این پژوهش به زندگی، تحصیلات و بررسی آثار استاد فقید محمدحسن عرب، از محققین و پژوهشگران معاصر دزفولی پرداخته است. در ابتدا مروری کوتاه بر دوران زندگی و تحصیلات وی شده است، سپس آثاری که به صورت کتاب، چاپ و منتشر شده‌اند، بررسی شده، بعد از آن تقریض‌های ایشان بر کتب ذکر گردیده و در پایان عناوین مقالات ایشان آورده شده است.
خلاصه
قرآن کتاب هدایت، نسخه‌ای شفابخش و سرشار از معارف است و اندیشمندان و علمای هر عصر به فراخور توان و استعداد خویش و از بعدی ویژه به بررسی علوم آن پرداخته‌اند. یکی از این ویژگی‌ها، علم «قرائت» قرآن مجید است. در علم قرائت مباحث مختلفی از جمله مراحل شکل‌گیری علم قرائت، اقسام قرائت از منظر موافقت با زبان عربی و مطابقت با رسم و سند، اختلاف قرائات و دلایل و فواید آن و انواع قرائات و تجوید و ... بررسی می‌شود و از جمله آن مباحث، بحث در «انواع قرائت به لحاظ سرعت» است.
خلاصه
کتاب فوائد علیه اثری است از سال 1171، متنی از یک عالم هوشیار و منتقد در مسائل فرهنگی و اجتماعی و دینی. کتاب، اثری کشکولی است، اما در لابلای آن اطلاعات ذی قیمتی در باره مسائل مختلف این دوره روایت شده است. این دوره، شامل سی و پنج سال پس از سقوط صفوی، دوران پرحادثه نادر شاه، و تحولات یک دهه بعد از آن است. زبان نویسنده تند و تیز، و اثر او از حیث ادبی بسیار ارزشمند و حاوی نکات بسیار بدیعی است.
خلاصه
یکی از تألیفات ارزشمند و شایان توجّه علّامه حِلّی (ت 648 ـ م 726 ه.ق)، اثری است چنددانشی و در عین حال نسبتاً مختصر به نام «الرسالة السعدیة». این رساله با بیان مقدّماتی از دانش اصول فقه آغاز می‌شود و پس از آن، فصلی در باب اصول پنج‌گانۀ اعتقادی آمده که همراه آن، چند موضوع فقهی نیز مطرح شده است. در نهایت، رساله، با دو فصل کوتاه در خصوص ترغیب به انجام برخی از اعمال عبادی و اخلاقی و تحذیر از ارتکاب پاره‌ای از منکرات خاتمه می‌یابد. بدین‌سان، رسالۀ سعدیه مشتمل است بر مباحثی چند از علوم اصول فقه و کلام و فقه و اخلاق.
خلاصه
«این حلّۀ تنیده ز دل» برگزیده‌ای از قصیده‌های معاصر و دربردارندۀ 191 قصیده از 85 شاعر است که با گزینش و گزارش و پژوهش عزت‌الله فولادوند (دورود) در دو جلد کمابیش جدا از هم به چاپ رسیده است؛ زیرا در جلد نخست به زندگی‌نامۀ شاعران و گزارش کوتاه هنری و ادبی سروده‌هایشان پرداخته شده و جلد دوم تنها دربردارندۀ شعرهای برگزیده است. نام کتاب برگرفته از استعاره‌ای در بیت نامدار فرّخی است.
خلاصه
پرداختن به نقد و بررسی یک اثر نشانه ارزش آن است. بی‌شک اگر کتابی بی‌اهمیت باشد، نقد آن هم دلیل موجهی ندارد. به‌علاوه قصد ناقدان و البته نویسنده این مقاله اولاً پیراسته‌کردن یک اثر مهم از مشکلاتی است که حتی‌الامکان می‌توان از آنها در چاپ‌های بعدی دوری جست. ثانیاً توجه دست‌اندرکاران حوزه نشر اعم از مؤلف، مترجم، ناشر، ویراستار و... به اهمیت والای تولید محصول باکیفیت و ارج‌نهادن به خواننده است.
خلاصه
غازان خان(سلطنت از 694-703)، نخستین سلطان مغولی است که به اسلام گروید، و در تأسیس نظام اداری و مالی تلاش بسیار گسترده ای انجام داد. او نخستین کسی است که پول کاغذی به نام چاو را رایج کرد. کتاب وثائق غازانی متنی است از روزگار که کیفیت تنظیم و تدوین قراردادهای حقوقی را آموزش می دهد. این مقاله به معرفی محتوای این کتاب تازه یاب و نسخه آن می پردازد.
خلاصه
اخلاق کاربردی و حرفه‌ای امروز جای مباحث نظری اخلاق را که در گذشته رواج داشت گرفته است. کاربرد اخلاق در حوزه‌های مختلف، افق‌هایی جدید از اخلاق بر روی مردم و متخصصان گشوده که در دنیای فعلی بسیار دیدنی است. این نوشتار بنا دارد به مسائل مربوط به اخلاق فناوری اطلاعات، در روایات اسلامی بپردازد.
خلاصه
مثنوی بلند بانگ نی، سرودۀ امیرهوشنگ ابتهاج (سایه) که نخستین بیت‌های آن در سال‌های آغازین دهۀ پنجاه سروده شده و سال‌ها شاعر بزرگ روزگار ما را سرگرم خود داشته است، پس از درنگی ده‌ساله که از زمان چاپ تا نشر آن پدیدار آمد، به بازار آمد و برگی زرّین به کارنامۀ ادبی سایه و نیز شعر پارسی، به‌ویژه در مثنوی سرایی، افزود.
خلاصه
زَهرالربیع از آثار معروف سیدنعمت‌الله جزایری عالم شیعی قرن یازدهم و دوازدهم هجری قمری و از شاگردان مجلسی دوم است. او عالمی ذوفنون بوده و در ادبیّت هم دست داشته است، لذا کتاب جُنگ مانندش سرشار از لطایف ادبی است. در این گفتار بعضی نکات، ترجمه و از لحاظ خوانندگان میگذرد. مرجع نویسنده، چاپ سنگی، تهران 1298ق است.
خلاصه
از دِلآویزتَرین و شَکَرخیزتَرین غَزَلهایِ دِلنَوازِ شیْخِ شیرینْ‌سُخَنِ شیراز، «سَعدی» بی‌هَنباز، سرودۀ شگَرفی است از «طَیِّباتِ» او. در این غَزَلِ شیْخ - عَلَیْهِ الرَّحْمَه ـ، و اینگونه غَزَلهایِ او، باریکیهایِ هوشْرُبای و فَرَحْفَزایی که مَردُمِ سُخَنْدان را در وَجْد آرَد، کَم نیست.
خلاصه
این رساله، یکی از برگ های سوابق این پرونده است که پیشینه ما در زمینه ی آشنایی با ماهیت غرب را نشان می دهد. به نظرم رساله فوق العاده ای است و نویسنده تلاش کرده دلایل مهم تغییرات جدید در غرب را نشان دهد.
خلاصه
زین العابدین بن محمد عتباتی مؤلف رساله مصباح الظلمات فی تفسیر التورات است. طبق تصریح نویسنده مقاله، رسالۀ عتباتی، تنها، درآمدی بر تفسیر مفصل او بر تورات بوده است. نگارنده سطور ذیل به معرفی کتاب مذکور همت گمارده و در راستای این هدف، نخست به معرفی مؤلف، جایگاه علمی و آثار وی پرداخته و سپس مشخصات ظاهری نسخۀ مصباح الظلمات را بررسی کرده است. ارائه فهرست مطالب و اسلوب و محتوای رساله از دیگر مباحث مطرح شده در این نوشتار است.
خلاصه
هر دوره ای از ادوار تمدنی را در محدوده وسیع دنیای اسلام از نظر اندیشه مرور می کنیم، شاهد نوعی ذهن و تفکریم که مبتنی بر شماری کتاب و رساله معین است. مقصود این است که در یک مقطع خاص، مثلا در قرن هفتم و هشتم، تعدادی متن در حوزه کلام و فلسفه و هئیت و تصوف و عرفان شکل می گیرد که دویست سیصد سال بعد از آن را کاملا تحت الشعاع خود قرار داده و همه را به خود سرگرم کرده است.ما باید ریشه های خشک شدن تفکر را در همین آثار جستجو کنیم. شاید آنها خوبند که تأسیس فکر کرده اند اما کاری با نسل خود و بعد از آن کرده اند که همه را در خود خشکانده اند.
خلاصه
مقاله حاضر یادداشتی است از یک کتاب قدیمی در باره قحطی سال ۱۲۸۸ق و این که اغنیاء این قحطی را وسیله ثروتمند شدن بیشتر خود قرار دادند. قحطی مزبور، یکی از دردناک ترین قحطی های ایران است که شاید بیش از نیمی از جمعیت ایران را به کام مرگ کشاند.
خلاصه
این روزها توفیق یافتم کتاب رفیق توفیق، اثری با ارزش در حوزه سیاست از دوره صفوی را منتشر کنم. نویسنده فردی ناشناخته به نام محمدعلی قزوینی است که کتابش را در سال 1104 ق برای شاه سلیمان صفوی نگاشته است. اثری است درخور توجه که از همین مقدمه می توانید اهمیت آن را دریابید.
خلاصه
پیش از این قطعه ای از کتاب طلسم اسکندری از عبدالله بن نورالدین بن نعمة الله جزائری را در باره صابئه نقل کردم. در همین کتاب، بخشی هم در باره اقالیم سبعه دارد که بیشتر اطلاعات آن همانی است که در کتابهای جغرافیای قدیم آمده است؛ اما در چند مورد اطلاعات جالبی دارد که مربوط به شنیده ها یا تجربه های خود اوست.
خلاصه
اصفهان در طی قرون متوالی دارالعلم شرق و كانون پررونق فرهنگ و ادب و هنر بوده و ره‌آورد آن انبوهی از آثار علمی و تحقیقی است كه در سراسر قلمرو اسلامی مورد استفاده می‌باشد. بدیهی است كه چنین مركزی بشترین آثار مكتوب خطی را نیز دربر داشته باشد و تاكنون نیز كه بیشتر آكنده‌های آن پراكنده گشته است در گوشه و كنار می‌توان نفایس ارزنده‌ای را سراغ گرفت.
خلاصه
ضرورت آگاهی از تاریخ علم و شیوه ی تحصیل و مراتب درسی گذشتگان بر کسی پوشیده نیست؛ زیرا این جستارها می تواند راه فراروی ما را در پیشرفت علمی و تحصیلی روشن نماید، یکی از خاستگاههای چنین پژوهش هایی رسائل مفرده ای هستند که پیرامون این موضوعات نگاشته شده است. اکنون دو رساله از محمّد حسن بن ملّا مصطفی خوئینی را به ساحت پژوهشگران عرصه ی علم تقدیم می داریم.
خلاصه
یکی از مهمترین متون متداول تألیف شده در قرن هفتم هجری توسط عالمی زیدی به نام ابوالفضل بن شهردویر (دبیر) بن یوسف بن ابی الحسن گیلانی، اثری تفسیری مشهور به تفسیر کتاب الله است. نوشتار حاضر ضمن بررسی دربارۀ فرد اخیر و دیگر وابستگان خاندان او، به شناسایی نسخه های مختلف تفسیر اخیر که عموما به عنوان قرآن یا تفسیر کشاف در فهارس معرفی شده، می پردازد.
خلاصه
صدور اجازات اجتهادیه و روائیه و حسبیه و ذکریه جزء شؤونات علمای سلف محسوب می‌گردیده است و بخش مهمی از امورات مردم از طریق همین اجازات به انجام می‌رسیده است و علما نیز به اغراض گوناگون خود را مقیّد به کسب اجازه و اعطاء اجازه می‌دیدند.
خلاصه
جمال الدين أبوالعباس، أحمد بن محمد بن فهد، الأسدي الحلي(756-841 هـ) الفقيه و العارف الشيعي البارز في القرن الثامن والتاسع الهجري،ترك هذا الفقيه أعمالاً متعدّدة في مختلف مجالات العلوم الإسلامية، سيما في الفقه الشيعي.
خلاصه
در سراسر تاریخ اسلام شیعیان به هنگام حضور در محافل علمی یا برای کاستن از پیامد های تبعیض شیعه و سنی در میان جوامع اکثرا سنّی، عمل به کاری می کردند که در سنّت فقهی « تقیه » نامیده می شود. مقاله ی حاضر به بررسی یکی از موارد عمل به تقیه توسط شخصی به نام محمد بن احمد بن سید ناصر الدین حسینی، عالم و کاتبی از قرن دهم هجری / شانزده میلادی که در دمشق و جبل عامل - مکانی که اکنون در جنوب لبنان است- و شاگرد فقیه برجستۀ امامی زین الدین عاملی مشهور به شهید ثانی به دلیل شهادتش توسط مقامات عثمانی در 965/1558 می پردازد
خلاصه
از دیرباز باورهای جالبی دربارۀ سمت راست و چپ در ملت‌های مختلف وجود داشته است، به این صورت که سمت راست را خجسته و فرخنده می‌دانسته‌اند و سمت چپ را گجسته و شوم. حتّی این اندیشه در گزینش لغات این دو و معنای آنها نیز تأثیر نهاده است. در این مقاله به برخی از باورهای مرتبط با این دو سوی، در فرهنگ ایرانی، اسلام و عرب و برخی ملل غربی اشاره می‌شود
خلاصه
رساله مصباح الظلمات فی تفسير التورات تنها اثر شناخته‌شده زين‌العابدين بن محمد عتباتی است که تنها مقدمه‌ای بر تفسير تورات بوده و طبق توضيحات پايانی رساله، نويسنده در اينجا قصد داشته تنها 12 مطلب در باب آشنايی با تورات را بگويد و اين در واقع درآمدی بر تأليف تفسير تورات وی بوده است.
خلاصه
در این مقاله که ششمین نوشتار از سلسله مقالات در خصوص اسناد محسوب می‌شود، با توجه به اهمیت آشنایی با مراکز اسنادی و آرشیوی کشور، تعدادی از مهمترین مراکز آرشیوی کشور ایران معرفی شده است.
خلاصه
ساده ترین راه دستیابی به افکار و اندیشه های اندیشمندان سایر زبان ها ترجمۀ آثار آنها به زبان مقصد است. ترجمه در واقع پیوند دهنده فرهنگی به فرهنگ دیگر است.
خلاصه
متن زیر مشتمل بر شماری از اتفاقات هولناک از طاعون و زلزله در منطقه آذربایجان، به خصوص شهر مراغه است که در فاصله سال‌های 1194 تا 1261 قمری رخ داده است.